Debata „Reparacje – jak przekonać świat do naszych racji?”

Podczas tegorocznej, XV już edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmowego NNW (Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci), Instytut Strat Wojennych im Jana Karskiego ufundował główną nagrodę w konkursie Dokument Polski (już po raz drugi). Zanim jednak ją wręczono,  miała miejsce debata o sposobach przekonywania międzynarodowej opinii publicznej do polskich oczekiwań w zakresie reparacji wojennych.

Doszło do niej w piątek 29 września br., a wzięli w niej udział: Wiceminister Spraw Zagranicznych Arkadiusz Mularczyk, Dyrektor Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego prof. Konrad Wnęk, Dyrektor Instytutu Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego prof. Magdalena Gawin oraz Maciej Aleksiejuk z Archiwum Państwowego w Warszawie. Nad przebiegiem rozmowy czuwał redaktor Michał Karnowski.

Debatę rozpoczął Wiceminister Arkadiusz Mularczyk, który – podsumowując dotychczasowe starania na rzecz uzyskania przez Polskę reparacji – stwierdził, że w jego przekonaniu udało się przełamać ignorancje wśród licznych, wpływowych osobowości m.in. w strukturach Organizacji Narodów Zjednoczonych. „Odbyliśmy mnóstwo spotkań, staramy się zmieniać świadomość zarówno polityków jak i opinii publicznej na świecie” – stwierdził, dodając równocześnie, że Niemcy nie zaprzestają zakulisowych działań na rzecz zakłamywania i zagłuszania polskiej akcji informacyjnej. Równocześnie Wiceminister po raz kolejny podkreślił, że „Raport o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945” był nie tyle podsumowaniem, co otwarciem kolejnego etapu starań na rzecz uzyskania należnych nam reparacji. Służyć temu ma właśnie wzmożona akcja uświadamiająca światu ogrom strat wojennych doznanych przez Polskę i jej obywateli. Tytułem podsumowania Wiceminister stwierdził, że „(…) musimy w sposób szybki i ofensywny nadrobić zaniechania z ostatnich kilkudziesięciu lat”.

Prof. Magdalena Gawin skonstatowała, że Niemcy już zdążyli uznać samych siebie za ofiary mitycznych „nazistów”. Stąd, w jej przekonaniu, tym większe znaczenie polityki historycznej jako umiejętności opowiadania o sobie i przekonywania innych. A że nie znosi ona pustki, toteż niezbędne jest jej wdrażanie na własnych warunkach. Według profesor Gawin oczekiwanie niektórych środowisk, jakoby dało się ten proces przeprowadzić bezboleśnie i w polubownej atmosferze to mrzonka. „Niestety spór i konflikt w wymiarze werbalnym jest nie od uniknięcia; zwłaszcza jeżeli o coś nam faktycznie chodzi” – podsumowała Dyrektor Instytutu Pileckiego.  

W swojej wypowiedzi Dyrektor Konrad Wnęk odniósł się do standardowo formułowanego przez Niemców „argumentu” jakoby obszary uzyskane przez Polskę w efekcie porozumień pomiędzy zwycięskimi w II wojnie światowej koalicjantami były formą reparacji. „Jeśli tak to mamy rozpatrywać to poprosimy jeszcze o Bawarię i kawałek Brandenburgii, bo dopiero wówczas rachunek będzie się zgadzał” – podsumował, nie bez ironii, prof. Wnęk. Nieprzypadkowo, bo w całościowych rozrachunku obszar powojennej Polski uległ redukcji o 77 tys. km² w stosunku do terytorium zajmowanego przez II Rzeczpospolitą. To zaś odpowiada  (mniej więcej) wspomnianemu przez Dyrektora Instytutu Strat Wojennych obszarowi.

Maciej Aleksiejuk z Archiwum Państwowego w Warszawie, na co dzień zajmujący się zespołem dokumentacji wytworzonej przez Biuro Odbudowy Stolicy, przybliżył tę część zasobu wspomnianej placówki. Bardzo istotnej, bo stanowiącej zapis wysiłku dokonanego w trakcie podnoszenia z ruin zniszczonego w 80 procentach miasta. Przy okazji wspomniał o ogromie pracy wykonanej podczas opracowywania (w dużej mierze właśnie w oparciu o dokumentacje wspomnianego biura) „Raportu o stratach wojennych Warszawy” z roku 2004.  

Podczas debaty nie zabrakło głosów licznie zebranej publiczności, w przeważającej mierze merytorycznych i konstruktywnie dopełniających przebieg rozmowy. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyła się również dostępna wówczas skrócona wersja „Raportu o stratach poniesionych przez Polskę…”. Ponadto przybyli na spotkanie mieli okazję obejrzenia wystawy plenerowej Instytutu Strat Wojennych.