Konferencja „Straty wojenne poniesione przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w latach 1939-1945”

Ziemia nowosądecka, w tym także sam Nowy Sącz, w efekcie niemieckiego najazdu i okupacji poniosła dotkliwe i wciąż niezrekompensowane przez stronę niemiecką straty. Przybliżeniu tej problematyki posłużyła konferencja zorganizowana przez Wiceministra Spraw Zagranicznych Arkadiusza Mularczyka oraz Dyrektora Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego dr hab. Konrada Wnęka, prof. UJ.

Niniejsze wydarzenie odbyło się 22 września, w gmachu nowosądeckiej Wyższej Szkoły Biznesu. Poprzedził je krótki briefing Wiceministra Arkadiusza Mularczyka, w którego trakcie wyraził on satysfakcje z coraz liczniejszego zainteresowania samorządów wyliczeniem strat zadanych lokalnym społecznościom w trakcie najazdu III Rzeszy.

Podczas pierwszego punktu programu konferencji Wiceminister wspomniał m.in. o braku woli podjęcia rozmów o reparacjach ze strony władz niemieckich zarówno przed zjednoczeniem Niemiec jesienią 1990 r., jak i już po zakończeniu tego procesu. Zauważył przy tym: „(…) z niepokojem obserwujemy symptomy wypierania przez Niemców świadomości ogromu szkód dokonanych przez ich przodków”. Wiceminister podkreślił równocześnie, że: „Jeśli my nie napiszemy naszej historii, inni napiszą ją za nas, a my będziemy nią przerażeni. To się niestety już dzieje i dlatego musimy działać zdecydowanie”.  

Następnie głos zabrał Dyrektor ISW Konrad Wnęk, przybliżając skalę strat wojennych spowodowanych przez Niemców w powiecie nowosądeckim w trakcie II wojny światowej. Szczególny nacisk położył na straty wśród warstwy inteligenckiej, mordowanej przez Niemców z pełnym wyrachowaniem i w poczuciu, że to właśnie przedstawiciele tego środowiska okazać się mogli organizatorami ewentualnego oporu. Powołał się również na ustalenia dr Pawła Pońsko (członka Rady Instytutu Strat Wojennych, a zarazem wykładowcy m.in. Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie), w myśl których zdruzgotana wojenną zawieruchą Polska utraciła 54 procent swoich zasobów, a tym samym równowartość dóbr wypracowanych przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego.

Kolejny prelegent w osobie mecenasa Krzysztofa Pociechy scharakteryzował starania włoskich i greckich władz, zmierzające do uzyskania reparacji od Niemiec. Grecja wystosowała notę dyplomatyczną do Niemiec w roku 2019, nawołując do podjęcia rozmów na temat należnych temu krajowi reparacji. Niemcy kategorycznie odmówili rozpatrzenia tej inicjatywy.

Jako ostatni prelegent wystąpił dr Damian Markowski, przedstawiciel Pionu Badawczego Instytutu Strat Wojennych. W swoim wykładzie niejako nawiązał do taktyki zaproponowanej Janowi Karskiemu przez Szmula Zygielbojma, tj. skupiania uwagi potencjalnego odbiorcy narracji historycznych na indywidualnych przypadkach, jako na ogół łatwiej przyswajalnych. Podkreślił również znaczenie kultury popularnej jako środka przekazu treści historycznych. Przy tej okazji zapowiedział opracowanie dokumentu analogicznego do „Raportu o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w latach 1939-1945”, tym razem traktującego o hekatombie zgotowanej polskim obywatelom przez sowiecki totalitaryzm.

Konferencje konkludował panel dyskusyjny z udziałem prelegentów i publiczności. Wśród osób, które podzieliły się swoimi refleksjami był Leszek Zakrzewski, współuczestnik prac nad wspomnianym wyżej „Raportem…”. Osoby przybyłe na konferencje miały ponadto możliwość otrzymania skróconej wersji tego dokumentu oraz obejrzeć wystawę dotyczącą strat wojennych Nowego Sącza, przygotowaną przez pracowników Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego.