„Przed 17 września. Stan posiadania Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze anektowanym przez ZSRR” – Międzynarodowa Konferencja Naukowa Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego

W dniach 19-20 września br. w Pruszkowie odbyła się konferencja z udziałem licznego grona specjalistów z zakresu historii XX w. Organizatorem tej inicjatywy był Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego.

Zasadniczym celem konferencji było przybliżenie możliwie szerokiego spektrum stanu posiadania II Rzeczypospolitej na obszarach jej wschodnich województw, zajętych po 17 września 1939 r. przez Związek Sowiecki. Wskazane przez prelegentów przybliżone dane m.in. zasobów populacyjnych i surowcowych oraz różnego typu infrastruktury, posłużą jako podstawa do opracowania „Raportu o stratach poniesionych w wyniku agresji i okupacji sowieckiej w latach 1939-1946”.

Obowiązki moderatorów pełnili przedstawiciele Pionu Badawczego Instytutu Strat Wojennych – dr Piotr Olechowski oraz dr Damian Markowski.

Dwa dni konferencji stały się okazją do wysłuchania osiemnastu wystąpień, wymiany poglądów oraz rozmów kuluarowych. Prof. Maciej Franz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu („Wyrwane serce polskiej nauki. Likwidacja polskich uniwersytetów we Lwowie i Wilnie w 1939 roku. Próba bilansu wyjściowego”), dr Barbara Jundo-Kaliszewska z Uniwersytetu Łódzkiego („Zarys polskiego stanu posiadania w województwie wileńskim przed II wojną światową”) i dr Danylo Kravets z Politechniki Lwowskiej („Biblioteki galicyjskie przed wybuchem II wojny światowej) to tylko niektóre spośród osób prezentujących efekt swoich badań. Dzięki zdalnemu połączeniu swoimi ustaleniami mogli podzielić się również badacze z Ukrainy, którym nie udało się osobiście przybyć na konferencję.

Niezależnie od przybliżonej sfery tematycznej wnioski z tych wystąpień były jednoznaczne: straty doznane przez mieszkańców wschodnich województw II Rzeczypospolitej były druzgocące. Także z tego względu, że przynajmniej część tych obszarów (m.in. Zagłębie Borysławsko-Drohobyckie i obszar Wileńszczyzny) wykazywała znaczne perspektywy rozwojowe.

Zgłoszono szereg postulatów badawczych (np. powołanie zespołów do przeprowadzenia kwerend w poszczególnych placówkach archiwalnych), a Dyrektor Instytutu Strat Wojennych prof. Konrad Wnęk wskazał „Raport o stratach poniesionych w wyniku agresji i okupacji sowieckiej w czasie II wojny światowej 1939-1945” jako wzorzec do dalszych działań, z sugestią, by opracowaną przy jego tworzeniu metodologię rozwijać. Dyrektor zaprosił zebranych do dalszych prac badawczych, a odbytą konferencje określił jako rzeczową i sensowną.

Uczestnicy konferencji mieli możliwość zaopatrzenia się w skróconą wersję „Raportu o stratach wojennych…” oraz jeden z numerów czasopisma „Kwartalnik Kresowy”, zawierający m.in. artykuły pracowników naukowych Instytutu Strat Wojennych. Nie zabrakło również wystawy przybliżającej problematykę strat doznanych przez Polskę w efekcie niemieckiej agresji i okupacji w latach 1939-1945.    

Była to już druga inicjatywa Instytutu dotycząca tematyki strat Polski poniesionych ze strony sowieckiej. Pierwszą było seminarium naukowe „Straty wojenne na ziemiach wschodnich II RP w latach 1939-1946. Stan badań i perspektywy badawcze”, do którego doszło w lutym br.

Referaty wygłoszone podczas konferencji zostaną zamieszczone na łamach półrocznika „Studia i Materiały Instytutu Strat Wojennych”.